Week 42

.

De ultieme queeste naar waarheid. Hoe te denken, vanuit welke levensopvatting, met wat voor ethos, zodanig dat mens en wereld, ja het hele bestaan, in al hun manifestaties, de ruimte krijgen en tot hun recht komen?


Moeten we spirituele krachtbronnen uit het Oosten, zoals te vinden in Boeddhisme, Hindoeïsme en Taoïsme, niet ontdoen van hun premoderne gedaante, ook conceptueel, om hen tot een werkelijk vernieuwende impuls te maken in onze beschaving?


Spirituele bijziendheid. Bezwaar tegen hedendaagse spiritualiteit, inclusief Boeddhisme en andere Oosterse inspiraties, en inclusief praktische filosofie en levenskunst: haar politieke naïviteit. Of beter gezegd: haar veronachtzaming van de politieke dimensie van ons dagelijks leven. Alle aandacht gaat naar het eigen functioneren en persoonlijk welzijn, eventueel uitgebreid naar familie, vrienden en collega’s of klanten. Alsof buiten dit particuliere blikveld niets van belang is. Alsof je kunt bestaan in een privé-tuin van geneugten. Alsof de wereld kan barsten zolang je streven naar geluk maar niet in gevaar komt. Hoeveel intelligentie is er nodig voor spiritualiteit?


Is romantiek in de liefde een mannending? Vrouwen ken ik vooral als pragmatisch. Of is romantiek sowieso een onding?


Psychagogie. Plato’s Ideeënleer kan worden beschouwd als een manier, een weg, om het gemoed te ontruimen, om het te ontdoen van hechting en identificatie, - een hechting aan of identificatie met hetgeen je onderweg tegenkomt in de zoektocht naar de zuivere Idee, van schoonheid of vriendschap bijvoorbeeld, of van rechtvaardigheid en andere zaken die het leven de moeite waard maken en waarover we in verwarring kunnen verkeren. Het is een weg, of ‘methode’, die voor ons niet meer lijkt te werken. Waarom eigenlijk?

.

Week 41

.

Wat zegt het over menszijn dat we discipline nodig hebben, willen we (blijven) doen wat we werkelijk willen?

Is godsdienst de glorie van het intuïtieve weten? En wanneer dat weten uitkristalliseert in kennis en zichzelf bewust wordt als fase in de culturele evolutie van menselijk leven, wat gebeurt er dan met godsdienst? Blijft er dan nog iets van over, behalve (hardnekkige) residuen?

Conceptuele crisis. Leven we op een breukvlak? Zal de komende eeuw radicaal verschillen van afgelopen eeuwen, of is er slechts sprake van een gradueel verschil met eerder? (Gelet op ontwikkelingen in de wetenschap, op economische globalisering en geopolitieke aardverschuivingen, en op veranderingen in de wereld van communicatie en technologie, met onvoorzienbare gevolgen voor het dagelijks leven.) Is het eerste het geval, dan is de vraag wat we nog van het verleden kunnen leren. Zijn dan niet alle parameters zodanig aan het verschuiven, dat een algehele heroriëntatie nodig is, inclusief de noodzaak van nieuwe concepten die het veranderde denkbaar moeten maken? En zelfs als niet alles schuift, hoe weten we dan wat hetzelfde blijft?

Zou het kunnen dat zich in de massieve declassering van menselijk streven als ‘ego’ (in Oosters denken) een premoderne opvatting van menszijn meldt, die wij Westerlingen door de afstand in cultuur ten onrechte buitengewoon serieus nemen? En als dat zo is, wat verandert de ik-zeggende individualiteit (als exponent van het moderne tijdperk) dan aan de boodschap van, bijvoorbeeld, het Boeddhisme?

Levenszin. Er zin in hebben is geen resultaat, maar een besluit.

.

Week 40, 2012

.

Hoe vrij is mijn keuze? Het is zeer de vraag of Sartre’s concept van een ‘bodemloze’ vrijheid wel ergens op slaat. Alsof mijn kiezen zonder enige grond zou kunnen zijn, zonder enige noodzaak, zonder enig verband met wat dan ook. Is Sartre’s vrijheid niet te willekeurig, te onverschillig, te zeer losgezongen van de persoon en zijn gesitueerdheid? Zinvolle keuzes blijken voor mij keuzes te zijn die verband houden met eigen vragen, behoeften en verlangens. Achteraf bezien houden ze organisch verband met wat ik eerder leefde, - al was dat op het moment van kiezen niet altijd duidelijk. Een keuze blijkt zelden zomaar uit de lucht gegrepen. Wat is dan nog de reden om te spreken van een vrijheid ‘zonder grond’? Uiteraard helpt het om mijzelf af en toe los te denken van een gegeven situatie, maar dat betekent niet dat keuzes op dezelfde manier los kunnen staan van wie ik eerder was. Hypothetisch is zo’n keuze wel mogelijk, als gedachte-experiment, maar het zal geen keuze kunnen zijn die als zinvol wordt ervaren door mij, als existerend individu.

Ik houd van het levensgrote gebaar dat filosofie heet. Of beter: van filosofie wanneer zij in levensgrote gebaren denkt, - is het anders wel filosofie?

‘Geloof’, zoals gebezigd door ‘ongelovigen’, wordt vooral gedefinieerd als een niet-weten, - een moderne invulling, bepaald door de obsessie met zeker-weten en wetenschap. Mij lijkt het een oninteressante invulling van ‘geloof’. Het Griekse ‘pistis’, waar het woord ‘geloof’ op teruggaat, betekent ook ‘vertrouwen’, en dat is een veel vruchtbaardere invulling, en een die moeilijk te negeren valt. Want wie meent zonder vertrouwen te kunnen? De vraag wordt dan: waarop vertrouwen we? Of: waarin stellen we ons vertrouwen? Een gesprek wordt dan mogelijk, ook met andersvertrouwenden, en wel over iets dat van existentieel belang is voor iedereen, hoe je het verder ook invult.

.

Week 39

.

Ontwaken is niet een kwestie van verminderd bewustzijn (minus denken of ego bijv), maar is een verhevigd bewustzijn, voorbij hetgeen waardoor het gevormd wordt, nl denken en ego.

Organon. De studie van filosofie levert me handvatten (onderscheidingen, concepten, perspectieven etc) om het leven te begrijpen en te onderzoeken. Hoe rijker en verfijnder deze handvatten, hoe rijker en verfijnder het leven in mijn ervaring.

Wetenschappelijk is geen wereldbeeld. Hooguit kan wetenschap helpen om correcties te plegen op opvattingen binnen welk wereldbeeld dan ook: illusies, misvattingen, onterechte aannames.

.