Week 30

.

Alles verandert, ook mijn bewustzijn.

Alles is voorwaardelijk, ook mijn bewustzijn.

Hoe zou een ‘oorspronkelijk bewustzijn’ hierop een uitzondering kunnen zijn?

Er bestaat geen ‘oorspronkelijk bewustzijn’ dat er altijd al zou zijn.

Ontwaakt bewustzijn ontstaat (en dooft) evenzeer in voorwaardelijkheid, net als al het andere.

Boeddhisme is in feite verbijsterend filosofisch, in de zin dat het de waarheid en niets dan de waarheid zoekt wat betreft de menselijke conditie, om te beginnen met het streven naar geluk, en de onrust en het lijden die we daarin tegenkomen. Verlichting (of ontwaken) is niet een gelukzalige zijnstoestand, maar een vrij zijn van verwarring en (vertekenende) begeerte, - beide beschouwd als bron van onrust en lijden. Met name verwarring, als een verkeerde voorstelling van de aard der dingen, is een filosofisch onderwerp, en samenhangend met die andere boosdoener: begoocheld worden door begeerte. Immers, is filosofie niet een passie voor waarheid? Met als leidende vraag: de waarheid waarvan, en met het oog waarop? Filosofie kan van boeddhisme leren dat deze laatste vraag geen willekeurige is. Of beter gezegd: een wederherinnering van wat ooit ook haar belangrijkste thema was.

.

Week 29

.

Hoe zou de wereld eruit zien, wat zou er gebeuren met conflicten, hoe zou het er voorstaan met de natuur, ons leefmilieu, wanneer iedereen zijn uiterste best zou doen om van het leven te houden?

Ultieme catastrofilie. Hoe het verstand en de levenslust aan te spreken van mensen die geloven in een Eindtijd? Niets lijkt hen méér de moeite waard dan een rampzalig vooruitzicht. De Eindtijd, - een catastrofiele profetie die zij graag meehelpen waar maken! Elke ramp is welkom. Wat is bestand tegen mensen die het Niets willen? Hoe deze wereldmoeheid, dit nihilisme, deze levensvijandigheid te bestrijden? Is er iets dat hen ervan kan overtuigen om de aarde trouw te worden? Zelfs liefde is geen redmiddel, want zij blijkt anders gericht te kunnen worden, voorbij wat leeft.

Helaas brengt zelfhaat niet alleen de nihilisten om (zeker wanneer zij over massavernietigingswapens beschikken), anders zou collectieve zelfmoord een aanrader kunnen zijn.

(Een Eindtijd lijkt vooral een monotheïstische fantasie te zijn, - een goede reden om te hopen op een nieuwe generatie religies, ervan uitgaande dat religie een onuitroeibaar menselijk fenomeen is.)

Hoe kan mijn geest tot bloei komen anders dan door mij te vormen aan ontmoetingen, gebeurtenissen en nieuwe omstandigheden!

Zich uitverkoren achten is een uitdrukking van minachting voor het leven. Immers, wat zou uitverkorenschap betekenen zonder dat men zich gerechtigd acht om medemensen als minderwaardig te beschouwen?

De fantasie uitverkoren te zijn, Eindtijdverwachtingen, religieus gelegitimeerde levensvijandigheid: het gebeurt allemaal in naam van bovenzintuiglijke onbekendheid. Wie kan hopen op een andere wereld, kan deze wereld laten voor wat zij is, hoeft er niet alles aan te doen om zich te verzoenen met het leven zoals het zich nu voordoet. Het stelt een grens aan veranderingsbereidheid: zowel wat de wereld betreft als zichzelf.

Taakstelling nieuwe metafysica. Hoe het aardse leven zodanig aan te prijzen dat het catastrofiele apocalypse-gelovigen, hiernamaalsfanaten én rücksichtslose consumentisten ervan zal overtuigen om de aarde trouw te worden?

Hoeveel relaties zijn niets dan verhulde kinderwensen? Een man die in zijn geliefde een vervanging zoekt voor zijn moeder, - hij wil aan de borst. Een vrouw die in haar geliefde een vervanging zoekt voor haar vader, - zij wil dat hij voor haar zorgt en haar beschermt. Wat is nodig om aan deze projecties te ontsnappen? Een kind?

De actieradius van creativiteit. Veranderlijkheid serieus nemen impliceert dat het onzinnig is om naar blijvende effectiviteit te streven. Creatieve effectiviteit begint in het moment van de actie, en eindigt meestal snel daarna, met eventueel een doorwerking, maar wat voor zin heeft het om daarop aan te sturen?

Wat in kunst welonderscheiden is (een kunstcriticus en een kunstenaar doen duidelijk verschillende dingen) lijkt in filosofie gemakkelijk door elkaar te lopen.

Waarom zou je je met filosofie bezig houden als het niet helpt om beter te leven, hier en nu, persoonlijk dan wel collectief?

Een filosofie die niet de relativiteit van haar argumentatie in ere houdt, verliest zich in de verabsolutering van een hulpmiddel.


Niet waarheid is het punt - waarheden zijn er vele, en in tal van maten en soorten -, maar waartoe waarheid, met het oog op welke zaak van levensbetekenis?
(Spinoza's Ethica, bijvoorbeeld, kan in menig opzicht waar zijn, maar is zijn streven het mijne? Ben ik uit op hetgeen waarin dit magistrale werk wil inleiden, gemoedsrust? Om maar te zwijgen van de waarheid van het moment die op niets anders uit is dan het bevredigen van nieuwsgierigheid of het voorkomen van verveling, - ik denk aan sociale netwerken zoals Facebook en aan het nieuws van de dag. Waartoe zou ik me ermee inlaten?)


Wanneer een vraag gesteld wordt, is de belangrijkste vraag doorgaans een andere: wat wil je met die vraag? Wat wil hij bewerkstelligen?

.

Week 28

.

Een courante illusie is dat een mens van nature verantwoordelijk is, - zoals blijkt in opvoeding en in het sociale verkeer. Hij wordt verantwoordelijk gemaakt, door het appèl dat anderen op hem doen, door de vragen die hem worden gesteld over zijn doen en laten, doordat anderen hem laten merken wat zijn gedrag met hen doet. Elkaar met rust laten is funest voor verantwoordelijkheidsbesef.

Onpersoonlijk gezien is de immigrant de verrassende factor in sport, cultuur, politiek en religie, waardoor dreigende voorspelbaarheid en vaste verhoudingen worden doorbroken. En als vreemde is zijn aanwezigheid een welkome aanslag op het ongedachte dat anders onder de aandachtsdrempel blijft.

Is het voldoende dat iemand een actie of bezigheid als zinvol beleeft? Is niet ook een sociale vorm nodig, een inbedding in het cultureel-maatschappelijke leven, een praxis, als vehikel voor objectieve zinvolheid? Kan ‘zinvol’ zonder een poot aan de grond in de wereld?

De universele mens is een individu: wie zou het willen bestrijden, en in naam van wie of wat? Individualiteit is het enige principe dat iedere mens aangaat. Iedereen die dit ontkent bezondigt zich aan een performatieve tegenspraak. Het individu beleeft zich als uniek menselijk wezen: niemand wil inwisselbaar zijn, wil over het hoofd worden gezien als ware hij een niemand, wil worden aangezien voor een ander. Elke filosofie die dit existentiële feit negeert is een leugen, - waarmee ook het verschil is aangegeven met wetenschap, waarin individualiteit überhaupt niet gedacht kan worden.

Niet de doeloorzakelijkheid van idealen of utopieën, vanuit het toekomstige gedacht, maar in het heden transformeren en zich laten transformeren, in relaties, ontmoetingen, gesprekken, gebeurtenissen, situaties. (Wat voor ethos is nodig om dit aan te kunnen, vruchtbaar te maken, en niet te laten ontaarden in gratuite willekeur?)

Filosofie: cruciaal is niet wat ik allemaal weet, maar waartoe, omwille van wat voor leven?

.

Week 27, 2012

.

Is de werkelijkheid een orde (inclusief afwijkingen, abnormaliteit en deficiënte modi), maar zie ik die orde niet? Of is de werkelijkheid een enorme, ja oneindige baaierd aan mogelijkheden, waarin ik zelf een (voor mij leefbare) orde dien te scheppen? Of, ook een optie, dien ik simpelweg een bewustzijn te ontwikkelen dat met deze baaierd weet om te gaan?

Is het nagestreefde ethos een kwestie van ontdekken of van uitvinden?

‘Ontdekken’ veronderstelt een te ontdekken waarheid; die waarheid is misschien moeilijk te vinden, maar zij is er. Je kunt dan spreken van ‘leven zoals het bedoeld is’, als zou er een eeuwige ‘essentie’ bestaan, waaraan mensen deelhebben, mits zij zich ontdoen van verwarring.

‘Uitvinden’ veronderstelt mogelijkheden en ruimte voor creativiteit; niets staat vast. Wellicht dat rekening moet worden gehouden met randvoorwaarden (niet alles is mogelijk of wenselijk), maar daarbinnen valt van alles te willen. Menszijn is worden wie je bent, namelijk een worden.

Heb steeds meer het idee dat de mens als ‘minst vastgestelde dier’ in feite de kwestie is. Oftewel bewustzijn, of denktaligheid, - hetgeen menselijke mogelijkheden heeft doen exploderen, ver voorbij wat zgn natuurlijk is!

De berg Sinaï hoger bestijgen. ‘Goden’ zijn een fantastische uitvinding, een met diepe impact, - en voorbeeld van de geweldige creativiteit van mensen! Helaas, zij hebben hun langste tijd gehad. Is de mensheid in staat tot andere uitvindingen, soortgelijk in macht en uitwerking, maar aangepast aan nieuwe omstandigheden, ook wat betreft menselijke (zelf)kennis? Zijn wij in staat tot een uitvinding met toekomst?

.